ಭಾರತೀಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವಿದೆ.ಭಾರತವು ಹಬ್ಬಗಳ ನಾಡು ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಜನರು ಹಿಂದಿನಿಂದ ಬೆಳೆದುಕೊಂಡು ಬಂದ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.ದೀಪಾವಾಳಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಜನರು ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೀಪ ಕತ್ತಲಿನಿಂದ ಬೆಳಕಿನ ಸಂಕೇತ ಅಜ್ಞಾನದಿಂದ ಜ್ಞಾನದ ಸಂಕೇತ ಸೋಲಿನಿಂದ ವಿಜಯದ ಸಂಕೇತ.
ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರ ರಾವಣನೊಡನೆ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ ಗೆದ್ದು ಪತ್ನಿ ಸೀತೆ ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಹನುಮಂತ ಜೊತೆಗೆ ಅರ್ಯೋಧ್ಯ ಮರಳಿದ ವಿಜಯದ ಕ್ಷಣವನ್ನೂ ದೀಪಾವಾಳಿ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ ಬಂದಿದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆಯೇ ವಿಷ್ಣು ಕೃಷ್ಣನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ನರಕಾಸುರನ್ನು ವಧೆ ಮಾಡಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಅಲ್ಲಿನೂ ಹಾಗೆಯೇ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ದೇವಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮದುವೆಯ ಆದ ದಿನವನ್ನು ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಿವೆ.
ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿಯು ಹೊಸ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದ ಧನ್ತೇರಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ , ಎರಡನೇ ದಿನ ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿ, ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನು ರಾಕ್ಷಸ ನರಕಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ದಿನ; ಮೂರನೇ ದಿನ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ , ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಅದೃಷ್ಟದ ದೇವತೆಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ದಿನ.
ನಾಲ್ಕನೇ ದಿನವು ಗೋವರ್ಧನ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ದಿನವನ್ನು ಭಾಯಿ ದೂಜ್ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ , ಸಹೋದರಿಯರು ತಮ್ಮ ಸಹೋದರರನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ದೀರ್ಘಾಯುಷ್ಯ ಮತ್ತು ಯೋಗಕ್ಷೇಮಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ದೀಪಾವಳಿಯು ಅವರ ಪುರಾತನ ರಾಜ ಮಹಾಬಲಿಯ ಮನೆಗೆ ಬರುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಾಜನನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಲು ಜನರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಹೂವುಗಳು ಮತ್ತು ಹಸುವಿನ ಸಗಣಿಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಿನ ಗೋವರ್ಧನ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನ ಕಾಳಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಶ್ಯಾಮ ಪೂಜೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಿಖ್ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಳಗೆ, ದೀಪಾವಳಿಯು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಅವರ ಆರನೇ ಗುರು, ಗುರು ಹರಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್, ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ಕೋಟೆಯ ಸೆರೆಮನೆಯಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಮೊಘಲ್ ದೊರೆ ಜಹಾಂಗೀರ್, ಅಕ್ಬರನ ಮಗ, ಮೊಘಲ್ ಅಧಿಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಖ್ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಅವನ ತಂದೆ ಗುರು ಅರ್ಜನ್ನನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಿದ ನಂತರ ಅವನನ್ನು ಜೈಲಿಗೆ ಹಾಕಿದನು.
ಜೈನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುಗದ 24 ನೇ ತೀರ್ಥಂಕರ ಭಗವಾನ್ ಮಹಾವೀರ್ ತನ್ನ ಐಹಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಮೀರಿ ನಿರ್ವಾಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ ದಿನವನ್ನು ದೀಪಾವಳಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಮಹಾವೀರನ ಗಣಧರ ಗೌತಮ್ ಸ್ವಾಮಿ, ಈ ಮಂಗಳಕರ ದಿನದಂದು ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸರ್ವಜ್ಞಾನ ಪಡೆದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ದೀಪಾವಳಿಯು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕತ್ತಲೆಯಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಆಂತರಿಕ ಬೆಳಕನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.
ಇದು ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ಮರುಸಂಪರ್ಕಿಸಲು, ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಸಂತೋಷವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮಯವಾಗಿದೆ.
ದೀಪದಿಂದ ದೀಪವಾ ಹಚ್ಚಬೇಕು ಮಾನವ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಪ್ರೀತಿ ಹಂಚಲೂ ಭೇದವಿಲ್ಲ ಬೆಂಕಿಗೆ ದ್ವೇಷವಿಲ್ಲ ಬೆಳಕಿಗೆ ನೀ ತಿಳಿಯೋ ನೀ ತಿಳಿಯೋ
ರೇಷ್ಮಾ